16 marca 2025 roku na Ewangelickim Cmentarzu Matzleinsdorf w 10. dzielnicy Wiednia odbyła się uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy poświęconej Józefowi Maksymilianowi Ossolińskiemu – wybitnemu uczonemu, badaczowi literatury, pisarzowi, a przede wszystkim twórcy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
W ceremonii uczestniczyli honorowi goście z Polski, Ukrainy i Austrii:
To właśnie Wiedeń był miejscem, w którym Ossoliński spędził większość życia, pełniąc jedną z najwyższych funkcji w monarchii austriackiej – prefekta Nadwornej Biblioteki Cesarskiej. Dzięki jego staraniom cenne zbiory biblioteczne ocalały podczas wojny Austrii z Francją w 1809 roku.
Grób Ossolińskiego, który zmarł 17 marca 1826 roku w Wiedniu i został tam pochowany, niestety nie przetrwał. Zlikwidowano go w XIX wieku podczas rozbudowy miejskiej infrastruktury komunikacyjnej. Pod koniec 2024 roku na terenie dawnego cmentarza rozpoczęły się prace budowlane, poprzedzone badaniami archeologicznymi i ekshumacjami.
Redaktorzy Sławomir Iwanowski i Krzysztof Korbiel z pisma Polonii austriackiej „Polonika“ podjęli starania o odnalezienie śladów grobu Ossolińskiego. Prowadzili rozmowy z archeologami, analizowali stare księgi cmentarne oraz plany kwater. Dzięki ich pracy udało się w przybliżeniu określić miejsce pochówku, skąd pobrano ziemię, złożoną następnie w symbolicznym grobie pod tablicą upamiętniającą wielkiego Polaka.
Uroczystość odsłonięcia tablicy odbyła się w miejscu najbliższym dawnemu grobowi Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. Po uroczystej mszy św. w intencji Ossolińskiego, odprawionej przez ks. Artura Stępnia z parafii Królowej Pokoju oraz ks. Jerzego Tuska z parafii St. Paul w 10. dzielnicy Wiednia, rozpoczęła się główna część ceremonii na Cmentarzu Matzleinsdorf. Prowadził ją Sławomir Iwanowski, redaktor naczelny pisma „Polonika“.
Zenon Kosiniak-Kamysz, chargé d’affaires Ambasady RP w Wiedniu, w swoim wystąpieniu przypomniał życie i zasługi Ossolińskiego dla polskiej i austriackiej kultury. Dr Michael Wolf, pastor Ewangelickiej Parafii Chrystusa Króla w Wiedniu, na terenie której znajduje się Cmentarz Matzleinsdorf, podkreślił radość z powstania nowego miejsca pamięci poświęconego tak wybitnemu uczonemu.
List od dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, dra Łukasza Kamińskiego, odczytała dr Agata Janiak, kierownik Działu Rękopisów Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu. Dyrektor Ossolineum zaznaczył, że Józef Maksymilian Ossoliński był jedną z najwybitniejszych postaci swojej epoki, całkowicie oddaną służbie narodowi. Podkreślił, że dzieło jego życia – Zakład Narodowy im. Ossolińskich – mimo burzliwych dziejów, trwa do dziś. „Jest rzeczą znamienną, że tak zasłużona postać – także dla Wiednia i Austrii – nie ma swojego grobu. Odsłaniana dziś tablica stanie się symbolicznym miejscem pamięci” – dodał.
Ze Lwowa na uroczystość przybyła dr Ilona Oleksiw, pracownik naukowy Działu Rękopisów Ukraińskiej Narodowej Biblioteki Naukowej im. Wasyla Stefanyka we Lwowie, dawnego Ossolineum. „Choć po wojnie Ossolineum jako instytucja przeniosło się do Wrocławia, jego duch wciąż obecny jest w murach Ukraińskiej Narodowej Biblioteki Naukowej im. Wasyla Stefanyka we Lwowie. Architektura i zgromadzone tam zbiory sprawiają, że gmach ten pozostaje żywym pomnikiem przeszłości i symbolem wielokulturowego dziedzictwa Lwowa” – zaznaczyła.
Głos zabrała również dr Katharina Kaska, kierownik Działu Rękopisów i Starych Druków Austriackiej Biblioteki Narodowej, dziękując za tę cenną inicjatywę w imieniu dyrektor Austriackiej Biblioteki Narodowej, Johanny Rachinger, która obecnie pełni funkcję, jaką niegdyś sprawował Józef Maksymilian Ossoliński.
Na zakończenie uroczystości redaktor Krzysztof Korbiel przypomniał historię grobu Ossolińskiego. Następnie nadszedł moment kulminacyjny: szef misji dyplomatycznej w Wiedniu, Zenon Kosiniak-Kamysz dokonał uroczystego odsłonięcia tablicy, a Stanisław Teper umieścił w symbolicznym grobie urnę z ziemią pobraną z miejsca pochówku Ossolińskiego. Po poświęceniu tablicy przez księży uczestnicy zapalili znicze i złożyli kwiaty.
Inicjatorami i fundatorami przedsięwzięcia są: Halina i Sławomir Iwanowscy, Ewa i Krzysztof Korbielowie oraz Stanisław Teper, którego Zakład Kamieniarski z Jordanowa wykonał pamiątkową tablicę.
Serdeczne podziękowania kierujemy do Waltera Poisa, zarządcy Ewangelickiego Cmentarza Matzleinsdorf, za wsparcie i udzielenie wszystkich zezwoleń, a także do firmy Krzysztofa Micala za montaż tablicy.
Dziękujemy wszystkim, którzy wzięli udział w uroczystości.
Fot. Anna Hofstätter, Arkadiusz Biernacik, Malwina Papaj
