17 kwietnia 2024 roku w wieku dziewięćdziesięciu lat zmarł wyjątkowy darczyńca Zakładu Narodowego im. Ossolińskich hrabia Jan Artur Tarnowski, dzięki któremu rękopis Pana Tadeusza Adama Mickiewicza trafił do naszych zbiorów.
Losy manuskryptu Pana Tadeusza związane są z Ossolineum od września 1939 roku, kiedy to rodzina Tarnowskich, chcąc ochronić dzieło przed działaniami wojennymi, złożyła je jako depozyt we lwowskiej siedzibie Zakładu. Po wkroczeniu do Lwowa wojsk sowieckich 17 września 1939 roku Zakład stał się Biblioteką Filii Ukraińskiej Akademii Nauk, jego zbiory muzealne rozdzielono między muzea ukraińskie, a zbiory biblioteczne zostały znacjonalizowane. Na mocy obowiązującego prawa autograf Pana Tadeusza stał się własnością Biblioteki i został wpisany do inwentarza. W marcu i kwietniu 1944 roku Niemcy, okupujący Lwów od 1941 roku, nakazali władzom dawnego Ossolineum przygotować do ewakuacji najcenniejsze zbiory. Pociągi ruszyły przez Kraków dalej na Zachód i ślad po nich zaginął. Po zakończeniu działań wojennych w maju 1945 roku porzucony transport został odnaleziony w Adelinie (Adelsdorf), dzisiejszym Zagrodnie, w pobliżu Złotoryi. Zbiory przewieziono do Biblioteki Narodowej w Warszawie, skąd w 1947 roku, zgodnie z decyzją władz PRL, przekazano je do odtworzonego we Wrocławiu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Po 1989 roku w związku z zachodzącymi zmianami polityczno-prawnymi poruszono kwestię praw własnościowych do rękopisu Pana Tadeusza. W wyniku negocjacji Dyrektora Ossolineum Adolfa Juzwenki ze spadkobiercą Janem Arturem Tarnowskim w 1992 roku przywrócono rękopisowi status depozytu, prowadzono jednak dalsze rozmowy w sprawie odkupienia obiektu.
Dzięki hojności Gminy Wrocław oraz ofiarności Jana Artura Tarnowskiego 5 listopada 1999 roku rękopis przeszedł na własność Ossolineum. Jedną trzecią wartości dzieła, przychylając się do wniosku Prezydenta Wrocławia Bogdana Zdrojewskiego, sfinansowała Gmina Wrocław, zaś dwie trzecie, w dowód uznania dla troski, z jaką Ossolineum opiekowało się rękopisem, Jan Artur Tarnowski przekazał w darze. W tym miejscu zaczyna się także historia nowego oddziału Ossolineum – Muzeum Pana Tadeusza.
