Józef Maksymilian hrabia Ossoliński (1748 rok, Wola Mielecka – 17 marca 1826 roku, Wiedeń)
Fundator i założyciel Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Bibliotekarz, bibliofil i kolekcjoner. W latach 1809-1826 prefekt Biblioteki Nadwornej w Wiedniu. Historyk, autor prac naukowych poświęconych dziejom polskiej literatury, pisarz i tłumacz. Działacz polityczny. W roku 1817 skutecznie zabiegał na dworze wiedeńskim o ustanowienie katedry języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Lwowskim (otwarto ją w roku 1826).
Całe życie tworzył własną bibliotekę (gromadząc szczególnie rękopisy i książki), w której z czasem, z myślą o przyszłych pokoleniach, gromadził przede wszystkim polonika – piśmiennictwo polskie i Polski dotyczące. Po wywiezieniu w roku 1795 Biblioteki Załuskich do Petersburga podjął decyzję o przekazaniu narodowi polskiemu własnych zbiorów bibliotecznych i muzealnych. W październiku roku 1816 przedłożył cesarzowi Austrii Franciszkowi I Ustanowienie familijne Biblioteki Publicznej pod imieniem Ossolińskich we Lwowie – opracowany przez siebie statut nowej instytucji. Według zapisów Ustanowienia przy bibliotece miało funkcjonować towarzystwo naukowe oraz drukarnia, w której publikowane miały być czasopismo naukowe oraz prace dotyczące bibliografii i piśmiennictwa polskiego. Ossolineum miało także fundować stypendia naukowe dla studentów i młodych naukowców polskich.
Cesarz zatwierdził akt fundacyjny 4 czerwca 1817 roku. Na siedzibę powołanej do życia placówki Ossoliński wybrał Lwów – stołeczne miasto Galicji. W roku 1817 zakupił, na potrzeby przyszłej biblioteki, zrujnowane budynki kościoła i dawnego klasztoru karmelitanek trzewiczkowych.
Kolekcja założycielska Józefa Maksymiliana Ossolińskiego składała się z około 30 tysięcy druków (w tym 18 tysięcy polskich), ponad 700 rękopisów, 130 map i atlasów, około. 2 tysięcy rycin, ponad 350 monet i medali oraz 20 obrazów, a także zbioru muszli i minerałów.
Dbając o dalsze funkcjonowanie Ossolineum, w roku 1823 Ossoliński zawarł z księciem Henrykiem Lubomirskim umowę, na mocy której zbiory sztuki zgromadzone przez Lubomirskiego miały być przyłączone do Biblioteki Ossolińskich i utworzyć osobne Muzeum Lubomirskich. W akcie dodatkowym do umowy ustanowiono stanowisko kuratora literackiego Ossolineum, dziedziczone w rodzie Lubomirskich.
Józef Maksymilian Ossoliński zmarł w Wiedniu 17 marca 1826 roku. Kolekcja założycielska fundatora została przewieziona przez Gwalberta Pawlikowskiego z Wiednia do Lwowa w marcu roku 1827.
Henryk książę Lubomirski (15 października 1777 roku, Równe – 20 października 1850 roku, Drezno)
Arystokrata, właściciel dóbr przeworskich i części dóbr łańcuckich. Czynnie zaangażowany w życie polityczne – w pierwszych latach XIX wieku poparł zwolenników Napoleona, po 1809 roku pełnił funkcję prefekta departamentu krakowskiego Księstwa Warszawskiego. Po roku 1817 był członkiem Stanów Galicyjskich. Wspierał finansowo i dyplomatycznie powstanie listopadowe.
Kolekcjoner i mecenas sztuki – zgromadzone i odziedziczone zbiory (głównie sztuki, ale także biblioteczne) umieścił w rezydencji w Przeworsku. Był fundatorem i założycielem Muzeum Lubomirskich. 25 grudnia 1823 roku podpisał z Józefem Maksymilianem hrabią Ossolińskim porozumienie – Układ hr. Ossolińskiego z J.O. księciem Henrykiem Lubomirskim, na mocy którego jego zbiory włączone zostały do Ossolineum jako odrębna jego część, nazwana Muzeum Lubomirskich – Musaei Lubomirsciani. W roku 1834 rozpoczął starania u władz austriackich o utworzenie, przewidywanej w porozumieniu, Ordynacji Przeworskiej (zatwierdzonej przez cesarza w roku 1869), zabezpieczającej materialny byt Muzeum i całego Ossolineum. Henryk Lubomirski w czerwcu 1827 roku został pierwszym kuratorem literackim całej instytucji, odpowiedzialnym za jej, szeroko rozumiane, funkcjonowanie – przede wszystkim gromadzenie i opiekę nad zbiorami, działalność naukową i wydawniczą, pracowników, a także zarządzanie finansami. Stanowisko to było odtąd dziedziczne i przechodziło na jego potomków.
Kolekcja założycielska księcia Henryka Lubomirskiego przekazywana była do Ossolineum w latach 1826-1848 oraz po zatwierdzeniu Ordynacji Przeworskiej w roku 1869. Składała się z 12 920 obiektów, w tym 5 520 obiektów graficznych, około 5 150 obiektów numizmatycznych, zbioru militariów i pamiątek historycznych oraz około 2 000 druków i 250 rękopisów.
